Dziś temat, w zasadzie dla wszystkich, którzy mają w jakiś sposób do czynienia z podmiotami szeroko rozumianego rynku finansowego – a to dlatego, że informacja o tym kto znajduje się na liście ostrzeżeń publicznych Komisji Nadzoru Finansowego jest publicznie dostępna tak podmiotów oferujących usługi finansowe, jak i ich klientów czy kontrahentów. Warto zatem wiedzieć to co oznacza, że firma znalazła się na tej liście, i jakie są tego skutki, a także związane z tym wątpliwości.
Kontrahenci będą na listę zaglądać by sprawdzić i ocenić wiarygodność firmy jako uczciwego partnera, klienci by stwierdzić czy organ nadzoru ma jakiekolwiek wątpliwości co do prawidłowości działania firmy, a inwestorzy by mieć świadomość ewentualnych ryzyk czy strat jakie mogą wyniknąć w przyszłości jeśli okaże się, że faktycznie firma działa niezgodnie z prawem (co można stwierdzić dopiero po zakończeniu postępowania).
Tak czy inaczej należy pamiętać, że jest to lista „ostrzeżeń”, nie zaś podmiotów które mają zakaz czy ograniczony zakres działalności. Nie są to też firmy co do których prawomocnie stwierdzono prowadzenie działalności niezgodnie z prawem. To, że firma widnieje na liście ostrzeżeń publicznych nie oznacza jeszcze, że popenione zostało przestępstwo.
Lista ostrzeżeń publicznych KNF i jej cel
Lista ostrzeżeń publicznych w obecnym kształcie powstała po nowelizacji ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw z 23 października 2013 roku. Nowelizacja ta zaczęła obowiązywać od 17 stycznia 2014 roku. Zgodnie z jej art. 6b ust. 1 KNF ma podaje do wiadomości publicznej określone informacje o podmiotach co do których złożono zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub wszczęto postępowanie karne z urzędu. Chodzi o przestępstwa wskazane w art. 6b, o których piszę poniżej.
Celem istnienia listy ostrzeżeń publicznych jest udostępnienie wszystkim, a w szczególności klientom (szczególnie konsumentom) bieżących i transparentnych informacji o ryzyku, które może łączyć się z korzystaniem z usług danej firmy. Dzięki temu można na bieżąco śledzić losy postępowania karnego prowadzonego wobec danego podmiotu i mieć świadomość o ryzyku związanym z możliwym nieprawidłowym działaniem takiej firmy. Aczkolwiek równocześnie należy pamiętać, że samo umieszczenie na tej liście nie oznacza, że firma łamie przepisy, czy że współpraca z nią jest zabroniona – to stwierdzić można tylko po zakończeniu postępowania karnego w danej sprawie. Samo umieszczenie zatem na tej liście nie oznacza automatycznie winy danego podmiotu.
Co to jest ostrzeżenie publiczne?
Ostrzeżenie publiczne to informacja o tym, że zostało złożone zawiadomienie do prokuratury (przez KNF lub inny organ lub osobę) lub wszczęto postępowanie karne z urzędu wobec podmiotu umieszonego na liście ostrzeżeń publicznych KNF.
Umieszczanie przez KNF informacji o ostrzeżenach publicznych zostało uznane za działanie o chrakterze edukacyjnym i informacyjnym skierowne do uczestników rynku finansowego (czyli konsumentów, klientów, innych podmiotów) w celu ochrony ich uzasadnionych interesów – mowa o tym wprost w art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym.
Ostrzeżenia te są publikowane na stronie internetowej KNF, a także w mediach.
Podstawy prawne umieszczenia na liście ostrzeżeń publicznych KNF
Zgodnie z art. 6b ust. 1 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym KNF umieszcza na liście ostrzeżeń informacje o złożonych przez KNF zawiadomieniach o podejrzeniu popełnienia przestęstwa w przypadku:
- art. 215 i art. 216 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa bezprawnego używania nazw zastrzeżonych ustaw i prowadzenie działalności bez zezwolenia).
- art. 171 ust. 1–3 ustawy Prawo bankowe (wykonywanie czynności bankowych, w szczególności przyjmowanie wkładów pieniężnych w celu obciążania ich ryzykiem, bez zezwolenia KNF).
- art. 178 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (prowadzenie działalności w zakresie obrotu instrumentami finansowymi bez wymaganego zezwolenia lub upoważnienia).
- art. 178 w zw. z art. 79 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (wykonywanie działalności bez wpisu do rejestru agentów firm inwestycyjnych).
- art. 287 i art. 290–296 ustawy o funduszach inwestycyjnych.
- art. 99 i art. 99a ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (dokonanie oferty publicznej papierów wartościowych bez wymaganego ustawą zatwierdzonego przez KNF prospektu emisyjnego / memorandum informacyjnego / dokumentu informacyjnego lub dokonanie emisji obligacji bez zachowania ustawowych warunków).
- art. 56a i art. 57 ustawy o giełdach towarowych (prowadzenie giełd towarowych bez zezwolenia).
- art. 430 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (przed 1 stycznia 2016 r. – art. 225 ustawy o działalności ubezpieczeniowej; wykonywanie czynności ubezpieczeniowych lub działalności reasekuracyjnej bez zezwolenia).
- art. 89 i art. 90 ustawy z dnia 15 grudnia 2017 r. o dystrybucji ubezpieczeń.
- art. 50 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych.
- art. 40 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego.
- art. 47 i art. 48 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym (nieuprawnione wykonywanie działalności agencyjnej, czynności agenta ubezpieczeniowego oraz prowadzenie działalności brokerskiej w zakresie ubezpieczeń lub w zakresie reasekuracji bez wymaganego zezwolenia).
- art. 150 i art. 151 ustawy o usługach płatniczych (nieuprawniona działalność w zakresie świadczenia usług płatniczych lub wydawania pieniądza elektronicznego).
- art. 6b ust. 6 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym.
Ponadto na liście tej KNF umieszcza, art. 6b ust. 6 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, informacje o postępowaniach karnych prowadzonych z urzędu lub w wyniku zawiadomienia złożonego przez inny podmiot, jeśli Przewodniczący KNF korzysta z uprawnienia pokrzywdzonego w danej sprawie.
Informacje o podejrzanych działaniach KNF może czerpać z własnych danych ale też od innych instytucji lub osób (np. Urzędu Ochron Konkurencji i Konsumentów, urzędów skarbowych, CBA, prokuratury, policji, osób fizycznych zgłaszających nieprawidłowości bezpośrednio do KNF, dane własne KNF).
Kto znajduje się na liście ostrzeżeń KNF?
Na liście mogą znaleźć się osoby prawne, spółki cywilne, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, i to nie tylko te które działają na rynku finansowym ale też takie, które w ogóle nie podlegają nadzorowi KNF. Warunkiem jest złożenie zawiadomienia o możliwości popełnienia jednego z przestępstw (lub wszczęcia postępowania z urzędu) wymienionych powyżej. Na liście mogą znaleźć się firmy polskie jak i zagraniczne, które działają na terenie Polski.
Zagraniczne listy ostrzeżeń
Firmy polskie można znaleźć także na listach ostrzeżeń prowadzonych przez organy nadzoru finansowego innych krajów, linki do nich możesz znaleźć TUTAJ.
Dane umieszczane na liście ostrzeżeń publicznych
Publiczna lista na stronie internetowej KNF zawiera dane identyfikacyne podmiotu tj. nazwę, numer identyfikacyjny (KRS, REGON lub NIP) lub wskazanie, że podmiot nie prawdzi działalności w Polsce, a także informację o złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia wskazanego konkretnie przestępstwa, i przez kogo zostało ono złożone, oraz wskazuje prokuraturę, która prowadzi spawę, a także aktualny status sprawy.
Zasadą jest unikanie upubliczniania danych osobowych poza przypadkiem gdy dane osobowe stanowią element nazwy, pod którą osoba fizyczna prowadzi działalność.
Aktualizacja listy
Do aktualizowania danych na liście jest zobowiązana KNF, szczególnie istotne jest bieżące aktualizowanie informacji o prawomocnej odmowie wszczęcia postępowania karnego, czy prawomocnym umorzeniu postępowania przez prokurator. W przypadku wniesienia aktu oskarżenia wobec naszego „delikwenta” z listy taka informacja również musi zostać na liście odnotowana, tak jak i dane o zakończeniu postępowania i wyroku sądu.
Usunięcie danych z listy
KNF ma obowiązek usunąć z listy informacje na temat podmiotu w wypadku:
- prawomocnej odmowy wszczęcia postępowania karnego przez prokuratura
- prawomocnego umorzenia postępowania karnego
- prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie karne i orzeczenie było inne niż wyrok skazujący czy wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne.
W przypadku zaistnienia którejś z tych sytuacji należy zgłosić pisemny wniosek do KNF o usunięcie z listy ostrzeżeń, a do wniosku załączyć dokument, który jest podstawą usunięcia wpisu (np. prawomocne postawnowienie o umorzeniu postępowania, wyrok uniewinniający). Z wnioskiem o wykreślenie może też wystąpić prokurator.
KNF sam, czyli z urzedu, usuwa wpis na listę ostrzeżeń dopiero po 10 latach od złożenia zawiadomienia.
Jeśli w związku z zawiadomieniem wszczęte zostały np. dwa lub więcej postępowania karne to informacje z listy ostrzeżeń (łącznie ze wszystkimi zmianakimi jakie na niej umieszczono w wyniku tego zawiadomienia) usuwane są po zakończeniu wszystkich tych postępowań. Analogicznie zasady obowiązują w sytuacji np. gdy w wyniku jednego zawiadomienia wszczęto jdeno postępowanie postępowanie, a co do drugiego postępowania odmówiono wszczęcia postępowania.